Herzberg'in Motivasyon ve Hijyen Faktörleri | Çift Faktör Teorisi

20. yüzyılda ortaya çıkan en önemli yönetim teorilerinden birisi de Frederick Herzberg'in iki faktörlü motivasyon teorisi. Temel amacı, bazı insanların neden işte diğerlerinden daha motive olduklarını açıklamak olan bu kurama göre Herzberg, işçileri motive eden iki faktör grubunu tanımlar: hijyen faktörleri ve motivasyon faktörleri.

Hijyen faktörleri, çalışanları yalnızca yokluğunda demotive etme eğilimindeyken, motivatörler insanları her gün en iyi işlerini yapmaya teşvik eden şeylerdir. Proje yönetiminde, McGregor'un X ve Y Liderlik Teorisi, Maslow'un İhtiyaçlar Piramidi, Tuckman Modeli ve diğer modellerle birlikte yaygın olarak ele alınan modellerden birisidir. Herzberg'in hijyen faktörlerinin neler olduğuna ve bunları işyerinizde nasıl kullanabileceğinize daha yakından bakalım.

Herzberg'in Motivasyon-Hijyen Teorisi

Frederick Herzberg'e göre, çalışan memnuniyetini belirleyen iki tür faktör vardır: hijyen faktörleri ve motivatörler. Motivasyon, bir nevi sabah işe gitmek istemenizi sağlayan unsurlardır.  Motivatörler bir çalışanın işinden beklediğinin ötesine geçer; Bu şeyler onlara bir tatmin duygusu verir. Bir kişi işte motive olmuş hissediyorsa, muhtemelen işinde daha üretken ve memnun olacaktır.  Bu teoriyi daha iyi anlamak için, önce bu işyeri motivasyonlarından bazılarına bir göz atmak gerek. Başarı, tanınma, ilerleme, büyüme ve sorumluluk gibi şeyler motivasyon faktörlerine örnek olarak verilebilir.

Bu motive edici faktörlerin üstünde ise bizi aşağı çeken hijyen faktörleri gelir. Bu faktörlerin varlığı motive edici bir etkiye sahip değilken, yoklukları ise motivasyonu azaltıcı etkiye sahiptir. Şirket Politikası ve Yönetimi, Patronlarla İlişkiler, Akranlar / Astlarla İlişkiler, Maaş ve Yardımlar ve Çalışma Ortamı gibi şeyler hijyen faktörlerine örnek olarak gösterilebilir. Bu hijyen faktörleri, işi bırakmanızı gerektirecek kadar kötü olmamasını sağlayan küçük şeyler olarak düşünülebilir. 

Motivasyon üzerinde etkisi olan şey, başarı, tanınma, ilerleme, büyüme ve sorumluluk ihtiyaçlarınızın şirketiniz tarafından yönetim uygulamaları aracılığıyla ne kadar iyi karşılandığıdır. 

Herzberg'in motivasyon-hijyen teorisinin temel bileşenleri nelerdir?

Herzberg her iki faktörün (hijyen veya motivasyon) aşırı miktarlarda olmasının mümkün olduğuna inanıyordu. Aslında, optimal motivasyon seviyelerine ulaşmanın hijyen faktörlerinin mevcut olmamasının yarattığı sorunlarla uğraşmaktan daha kolay olduğunu düşünüyordu. İşyerinizde çok fazla hoşnutsuzluğa sahip insan olmasını engellemek için çalışanlarınızın motivasyonunu kaybetmesine neden olabilicek her iki tür işyeri unsurunu en iyi şekilde nasıl dengeleyebileceğinizi düşünmek önemli olduğunu düşünüyordu. Peki, Şirketiniz için motivasyon ve hijyen faktörlerinin optimum seviyede olup olmadığını nasıl anlayabilirsiniz?: Bunu bilmek istiyorsanız, kendinize şu soruları sorun:

1) İş yerinde memnun hissediyor muyum? Eğer öyleyse, işimin hangi yönleri beni böyle hissettiriyor? 

2) Burada yaptığım şey için yeterince para alıyor muyum? 

3) İşimin beni memnuniyetsiz veya motivasyonsuz hissettiren herhangi bir yönü var mı? Bunlar nedir ve neden beni bu kadar rahatsız ediyorlar? 

4) İşimde beni iyi performans göstermeye ve işte başarılı olmaya motive eden herhangi bir yön var mı? 

5) Motivasyon ve hijyen faktörleri dengesi nasıl iyileştirilebilir? 

6) Bir işyerinde çokdaha  fazla motivasyona sahip olmak mümkün olabilir mi? 

7) Bir işyerinde çok daha az hijyen faktörüne sahip olmak mümkün müdür?


Bir işyerinde çalışanları demotive eden hijyen faktörlerinin ne olduğunu tahmin etmek her zaman kolay olmayabilir. Örnek vermek gerekirse, çalışanların düşük maaş aldığını düşündüğünüz bir senaryoda çalışanların ücretsiz izin alarak tatile çıkması, bu durumun bir hijyen faktörü olmadığını gösterir. Üst yönetimle ilişkiler ise ortaya çıkarılması oldukça güç olan bir hijyen faktörü olabilir. Çift faktör kuramı, ekip performans alanı kapsamında yapılacak faaliyetlerde bir proje yönetimi modeli olarak ele alınır. Özellikle proje ekibinin oluşturulması sürecinde ve ekip yönetimi süreçlerinde Herzberg'in iki faktör kuramı dikkate alınmalıdır.